مصاحبه با دکتر ادیب استاد دانشگاه در خصوص بازار مالی

 نحوه توزیع درآمد نفت چگونه است ؟

ادیب : 8.582 میلیون نفر در ماه از بخش عمومی اعم از شاغل و بازنشسته ، حقوق دریافت می کنند که فقط به اندازه یک میلیون نفر کار می کنند لذا درآمد انرژی که از یک سو به 9 میلیارد دلار کاهش یافته و از سوی دیگر بین کسانی تقسیم می شود که به اندازه یک میلیون نفر کار می کنند، بضاعتی برای ایجاد قدرت خرید در دیگر بخش ها  باقی نمی گذارد.

  بر فضای کسب و کار چه تاثیری دارد ؟

ادیب : فروش در بخش غیر مرتبط با حداقل معاش حدود 50 تا  75 درصد کاهش یافته است. صدور پروانه  احداث  واحد تجاری در تهران طی سه سال گذشته معادل 50 سال قبل ، رقابت برای فروش را در تهران وارد فاز جدیدی می کند. کاهش فروش در بخش غیر مرتبط با حداقل معاش به میزان 50 تا  75 درصد از یکسو و از سوی دیگر افزایش نجومی واحد های تجاری، بخش بازرگانی را وارد فاز رقابتی کاملا جدیدی کرده است.

 • تداوم روند نزولی قیمت مسکن و بورس

 اثر تجمعی عوامل فوق بر اقتصاد چگونه خواهد بود ؟

ادیب : واکنش بازار نسبت به کاهش ارزش انرژی تولیدی از 46 میلیارد دلار به 9 میلیارد دلار و توزیع درآمد ناشی از انرژی بین 8.5 میلیون نفر، بضاعتی برای اقتصاد باقی نمی گذارد لذا قیمت مسکن و بورس به روند رو به نزول خود ادامه می دهد.

 چرا سقوط قیمت نفت باعث افزایش نرخ دلار نشد ؟

ادیب : با کاهش ارزش انرژی تولیدی از 46 میلیارد دلار به 9 میلیارد دلار ( کاهش 80 درصدی ) عرضه و تقاضا به صورت یکسان و مساوی کاهش یافته است. تورم فزونی تقاضا بر عرضه است نظر به اینکه عرضه و تقاضا به طور مساوی کاهش یافته کاهش قیمت نفت فقط به کوچک شدن اقتصاد انجامیده و باعث تورم نشده است. قیمت کالاهای وارداتی نسبت به سال قبل 29 درصد و نسبت به سه سال قبل 35 درصد کاهش  یافته است( با شاخص بلومبرگ ) لذا ایران دارد تورم منفی وارد می کند. واردات تورم منفی در این سطح ، اثر کوچک شدن اقتصاد را تشدید کرده  است  و از عواملی است که باعث شده سقوط قیمت نفت  بار تورمی نداشته باشد.

 • بانک مرکزی از سال 92 خلق پول نمی کند

  عامل مهار تورم فقط کوچک شدن اقتصاد بود ؟

ادیب :از فروردین 92 تا کنون خلق پول به وسیله بانک مرکزی متوقف شده است. مهم ترین عامل تورم در ایران در دهه گذشته خلق پول به وسیله بانک مرکزی و تامین  کسر بودجه بخش عمومی به وسیله بانک مرکزی بوده است که اکنون متوقف شده است. اگر خلق پول به وسیله بانک مرکزی تداوم داشت سقوط قیمت نفت به انفجار تورمی انجامیده بود.

 • عامل رشد نقدینگی

 اما نقدینگی به شدت افزایش یافته است چرا رشد نقدینگی باعث تورم نمی شود ؟

ادیب :70 درصد سپرده های بانکی به 600 هزار نفر تعلق دارد که مخارج اندکی دارند و چندان مصرف نمی کنند، در کشور تمرکز ثروت ایجاد شده است. تمرکز ثروت مانع مصرف است. 30 درصد سپرده ها کمتر از 100 میلیون تومان است . جامعه به دو دسته تقسیم شده 600 هزار نفر که به شدت ثروتمند هستند و مصرف اندکی دارند به عبارت دیگر 70 درصد ثروت جامعه فقط به یک درصد جامعه تعلق دارد این روند باعث شده تا در کشور رکود ایجاد شود. آنهایی که می توانند مصرف کنند پول ندارند و آنهایی که پول دارند جمعیت چندانی ندارند. لذا رشد نقدینگی که نجومی هم انجام می شود بر رکود اثری ندارد . عامل رشد نقدینگی رشد قدرت خرید 600 هزار نفر است. جز با تمرکز زدائی از ثروت ، مصرف در کشور افزایش نمی یابد، لذا رکود ادامه خواهد داشت. در مجموع تمرکز ثروت در کشور باعث شده تا با سقوط قیمت نفت ، تورم ایجاد نشود.

 نرخ سود در مهار تورم موثر نیست ؟

ادیب : نرخ بهره بالا به کاهش تقاضا و افزایش عرضه می انجامد، افزایش عرضه و کاهش تقاضا، به تورم منفی می انجامد. بالابودن نرخ بهره در کشور تورم منفی ایجاد می کند اگر یکسال دیگر نرخ سود در این سطح باقی بماند موج سقوط قیمت در بخش های حبابی می شود.

 • دولت در مهار تورم موفق بود اما...

 شما به سئوال من پاسخ ندادید چرا رشد نقدینگی باعث تورم نمی شود؟

ادیب : از سوی دیگر بانکها 70 درصد سپرده ها را به 2 هزار شرکت بزرگ  تسهیلات پرداخت  کرده اند که به اظهار معاونت نظارت بانک مرکزی اقساط وام را پرداخت نمی کنند یا اگر پرداخت کنند حداکثر از یک بانک دیگر وام می گیرند و به بانک دیگر می دهند که حاصل جمع آن برای شبکه بانکی صفر است. لذا در عمل دارایی ثروتمندان بدهی 2 هزار شرکت بزرگ است. در عمل دارایی ثروتمندان دارایی کاغذی است، با یک واسطه دارایی ثروتمندان سهام 2000 شرکت ورشکسته است. این روند در مهار تورم موثر بوده است. مهم ترین عامل مهار نرخ ارز ، مهار قیمت مسکن و مهار ارزش سهام در بورس، تبدیل شدن دارایی ثروتمندان به دارایی کاغذی است. دولت در مهار تورم موفق بوده است اما عامل مهار تورم چندان به دولت مربوط نبوده است.

 لغو سوئیفت چه اثری بر تورم داخلی دارد ؟

ادیب :لغو تحریم ها و باز شدن سوئیفت باعث می شود تا هزینه واردات بین 10 تا 15 درصد کاهش یابد که همان اثر کاهش نرخ ارز بر بازار را دارد. کاهش  10 تا 15 درصدی هزینه واردات باعث ایجاد تورم منفی  در مورد کالاهای وارداتی به همین میزان می شود که در عمل بدون اینکه  نرخ ارز کاهش یابد قیمت کالاهای وارداتی کاهش می یابد که در خنثی کردن  بار تورمی کاهش  قیمت نفت موثر است.

 • کسانی که در کار خرید و فروش ارز هستند باید هشیار باشند

 ورود سرمایه خارجی چه اثری بر نرخ ارز دارد ؟

ادیب :در عین حال نرخ ارز در ایران نسبت به عرضه ارز واکنش نشان  می دهد، بازار ایران کشش خرید روزانه 200 میلیون دلار را دارد. اگر عرضه ارز به هر علتی سه روز متوالی به 170 میلیون دلار کاهش یابد،  قیمت ارز افزایش می یابد و اگر عرضه ارز به 230 میلیون دلار افزایش یابد قیمت ارز کاهش می یابد. اگر تعامل با خارج منجر به ورود سرمایه خارجی به کشور شود و اگر تامین مالی از خارج در سطح گسترده و شبیه خرید هواپیما بوسیله ایرباس باشد و اگر خرید هواپیما از ایرباس مقدمه یک روند گسترده باشد که به مفهوم عرضه گسترده ارز به بازار است، نرخ ارز واکنش نشان می دهد.

 باید منتظر ماند. همه چیز به میزان عرضه ارز ناشی از تامین مالی از خارج بستگی دارد. سئوال اصلی این است که آیا ایران فقط در یک فقره 25 میلیارد دلار از خارج هواپیما می خرد؟ در کشوری که درآمد نفت آن در سال با صادرات یک میلیون بشکه  10 میلیارد دلار است و خرید در دیگر حوزه ها در سطح سابق باقی می ماند یا اینکه خرید هواپیما در این سطح گواه ورود اقتصاد ایران در یک فاز جدید است که خرید هواپیما بخشی از کوه یخی است که تازه نمایان شده است.

 اگر خرید هواپیما نماد کوه یخی باشد که در حال نمایان شدن است باید منتظر واکنش نرخ ارز بود، کسانی که در کار خرید و فروش ارز هستند باید هشیار باشند.